Rozmnażanie się roślin, w tym wielu gatunków uprawnych, wymaga przeniesienia pyłku z kwiatu na kwiat. Wiele roślin wykorzystuje do tego procesu zwierzęta zwane zapylaczami.
Mogą nimi być ptaki, gryzonie, małpy, a nawet ludzie, ale największy udział w zapylaniu mają owady – w tym pszczoły.
Ich praca bezpośrednio przyczynia się do bezpieczeństwa żywnościowego. Prawie trzy czwarte roślin, wytwarzających 90% światowej żywności, wymaga zapylenia. Według ekspertów od pszczół z Organizacji Narodów Zjednoczonych ds. Wyżywienia i Rolnictwa (FAO) jedna trzecia światowej produkcji żywności uzależniona jest od pszczół.
Pszczoły są znane ze swojej roli w dostarczaniu wysokiej jakości produktów – miodu, mleczka pszczelego i pyłku – oraz innych produktów, takich jak wosk pszczeli, propolis i jad pszczeli. Stanowią element różnorodności biologicznej, od której zależy nasze przetrwanie. „Fragmenty świętych ksiąg głównych religii świata, spisywanych na przestrzeni tysiącleci, podkreślają znaczenie pszczół dla społeczeństw ludzkich”, mówi raport IPBES z maja 2019 roku.
Pszczelarstwo stanowi ważne źródło dochodu. „Zachodnia pszczoła miodna jest najbardziej rozpowszechnionym udomowionym zapylaczem na świecie, a na świecie jest około 81 milionów uli produkujących szacunkowo 1,6 miliona ton miodu rocznie”, mówi raport.
Jednak podczas gdy ogromna większość gatunków zapylających – w tym ponad 20 tysięcy gatunków pszczół – jest dzika, to masowa hodowla i transport pszczół miodnych na dużą skalę mogą stanowić ryzyko przenoszenia patogenów i pasożytów. Ryzyko niezamierzonych szkód może zostać zmniejszone dzięki lepszej regulacji handlu i hodowli.
Zagrożenie zanieczyszczeniem powietrza i pestycydami
Pszczoły i inne zapylacze, takie jak motyle, nietoperze czy kolibry, są coraz bardziej zagrożone przez działalność człowieka. W raporcie IPBES jako główne zagrożenia dla liczebności, różnorodności i zdrowia owadów zapylających wymieniono „zmiany użytkowania gruntów, intensywne rolnictwo i stosowanie pestycydów, zanieczyszczenie środowiska, inwazyjne gatunki obce, patogeny i zmiany klimatu”.
W maju 2018 r. Unia Europejska wprowadziła częściowy zakaz stosowania trzech insektycydów zwanych neonikotynoidami w celu ograniczenia śmiertelnego zagrożenia, jakie stanowią zarówno dla pszczół, jak i dla innych dziko występujących owadów zapylających.
Na pszczoły negatywnie wpływa również zły stan powietrza. Wstępne badania pokazują, że zanieczyszczenia oddziałują z cząsteczkami zapachowymi uwalnianymi przez rośliny, które umożliwiają pszczołom lokalizację źródła pożywienia. Mieszane sygnały chemiczne sprawiają, że pracują one wolniej i mniej skutecznie.
— Zwiększenie różnorodności upraw i charakteru gospodarstw rolnych, a także ukierunkowana ochrona siedlisk, zarządzanie nimi lub ich odtworzenie, to jeden ze sposobów walki ze zmianami klimatu i promowania różnorodności biologicznej — mówi Marieta Sakalian, specjalistka ONZ ds. różnorodności biologicznej. — Rządy muszą przejąć w tym zakresie inicjatywę.
ONZ ogłosiło 20 maja Światowym Dniem Pszczół w celu zachęcania rządów, organizacji oraz obywateli do ochrony owadów zapylających i ich siedlisk.
- Oto kilka działań, które możesz podjąć, aby pomóc wspierać pszczoły i inne zapylacze:
- Sadź rośliny miododajne, takie jak np. dekoracyjne nagietki lub słoneczniki, na balkonach, tarasach i ogrodach.
- Kupuj miód i inne produkty ula od najbliższego lokalnego pszczelarza.
- Zwiększaj świadomość dzieci i młodzieży na temat znaczenia pszczół i wyrażaj swoje poparcie dla pszczelarzy.
- Załóż ul na balkonie, tarasie lub w ogrodzie.
- Chroń wielogatunkowe, bogate w różnorodne rośliny kwiatowe łąki.
- Ścinaj trawę na łąkach dopiero po zakończeniu kwitnienia roślin miododajnych.
- Jeśli musisz użyć pestycydów, wybierz te, które nie szkodzą pszczołom. Każdy pestycyd rozpylaj w bezwietrzną pogodę, wczesnym rankiem lub późną nocą, kiedy pszczoły nie oblatują kwiatów.
Artykuł na bazie materiału UNEP