Przez setki milionów lat życie na lądzie było zdeterminowane przez następujące po sobie dzień i noc, światło i ciemność. Fotosynteza czy proces wzrostu roślin zależą od tego właśnie cyklu. Wszystkie zwierzęta zależą z kolei od roślin.

Jednym z rzadziej nagłaśnianych sposobów wpływu człowieka na środowisko jest obecność sztucznego światła. Oświetlenie takie zakłóca fotosyntezę oraz aktywność owadów, ptaków i innych zwierząt.

Ostatnie badania wskazują, że zanieczyszczenie światłem jest czynnikiem powodującym wymieranie owadów. Obok utraty siedlisk, stosowania pestycydów, pojawiania się gatunków inwazyjnych i zmian klimatu, które przyczyniły się do spadku liczby owadów na całym świecie, sztuczne światło świecące w nocy jest kolejną ważną – i często pomijaną – przyczyną tego wymierania.

Światło wpływa na przemieszczanie się owadów, żerowanie, rozmnażanie i drapieżnictwo. Badania jednocześnie sugerują, że utratę różnorodności owadów można złagodzić dzięki lepiej zaplanowanym rozwiązaniom stosowanym przy instalacji oświetlenia.

„Sztuczne światło w nocy to dosyć wyjątkowe antropogeniczne zaburzenie siedliska, ponieważ stosunkowo łatwo mu zaradzić bez skutków ubocznych. Lepsze rozpoznanie, w jaki sposób wpływa ono na owady może pomóc ekologom w zmniejszeniu lub wyeliminowaniu jednego z głównych czynników powodujących wymieranie tej grupy zwierząt” – donoszą autorzy badań.

Ponieważ emisja sztucznego światła rośnie globalnie o ok. 2% rocznie, zanieczyszczenie światłem jest istotnym problemem. Sztuczne światło wpływa nie tylko na owady, ale również m.in. na żółwie, ptaki oraz na całe ekosystemy.

Może ono dezorientować zarówno dorosłe, jak i wykluwające się żółwie morskie, przez co mają one problem z odnalezieniem drogi do oceanu. W przypadku ptaków taka dezorientacja powoduje wyższą śmiertelność z powodu zderzeń ze sztucznymi konstrukcjami, np. z budynkami.

Wędrowne ptaki lądowe mogą być narażone na większą presję drapieżników w tych miejscach, w których oświetlenie czyni je widocznymi. Ptaki mogą również rezygnować z miejsc potencjalnie dobrych do odpoczynku aby uniknąć światła.

— Zanieczyszczenie światłem może silnie zakłócać zachowania dzikich gatunków — mówi Amy Fraenkel, Sekretarz Wykonawczy Konwencji o gatunkach wędrownych. — Może opóźnić odbudowę populacji zagrożonych gatunków i zakłócać ich zdolność do migracji na duże odległości, zmniejszać sukces rozrodczy i szanse na przetrwanie. Zanieczyszczenie światłem jest rosnącym problemem, który należy uwzględnić w działaniach ochronnych, a którego można uniknąć lub zminimalizować poprzez przyjazne dla środowiska projektowanie i zarządzanie oświetleniem.

Zarządzanie sztucznym światłem

Nowe wytyczne, zaproponowane przez rząd Australii, dają możliwość oceny i zarządzania sztucznym światłem mającym wpływ na wybrane zwierzęta, w tym gatunki wędrowne. Zawierają sposoby projektowania oświetlenia w sposób przyjazny dla dzikiej przyrody i zarządzania źródłami światła na terenach cennych przyrodniczo.

Aby zapobiec negatywnemu oddziaływaniu na gatunki wędrowne, zaproponowano w nich wieloetapowe podejście. Przy projektowaniu sztucznego oświetlenia zalecane jest stosowanie najlepszych praktyk, eliminujących wpływ na pobliskie siedliska zagrożonych gatunków. Negatywne skutki instalowania sztucznych źródeł światła powinno również być uwzględnione na etapie oceny wpływu inwestycji na środowisko.

Wspomniane wytyczne zauważają wyzwanie, związane z koniecznością godzenia sprzecznych wymagań w zakresie ochrony dzikiej przyrody i bezpieczeństwa ludzi oraz potrzebę zachowania równowagi między tymi celami.

Artykuł na bazie materiału UNEP